رویکرد تربیتی ادبیات فارسی

برای افزایش خلاقیت دانش آموزان در درس ادبیات می توان کارهای زیر را انجام داد:

1-طراحی جدول کلمات متقاطع در رابطه با دروس مورد نظر

2- بازی واژگانی وگسترش گنجینه لغات وایجاد ذوق ادبی

3- تهیه کتاب داستانهای متفاوت مثلا با پارچه ،کلاژ، طرح سیب یا......

4 - نمایش رادیویی واجرای صداهای حاشیه ای

5- قصه سازی ،نقالی ونمایش عروسکی وپانتومیم و....

6 - نگارش خلاق واین که قاعده وقانون خاصی آموزش ندهیم تا هرکس آزادانه با سبک خودش بنویسد.

 7- آموزش وندها و واژه سازی جدید وابتکاری وخوش ساخت

8- ساخت آهنگ جدید ومتنوع برای شعرها

9- آشنایی وکاربرد نثرهای زیبای ادبی در نوشته ها

10- نوشتن شعر های کتاب روی تخته و خالی گذاردن  جای برخی از کلمه ها

 وتغییر بعضی از واژه های آن مثلا به طنز

 11- نقاشی خلاقانه برای هر درس کتاب یا هر انشا یا شعر وداستان ها.

 12- انواع امتحان گرفتن مثلا اپن بوک (open book)یا مشورتی وبا تبادل نظر در گروه

13-تغییر زاویه دید مثلا از سوم شخص به اول شخص یا بالعکس (خود جایگزینی در داستان)

---------------------------------------------------------------------------------------------------

ااهداف معلّم :
- شناخت دانش آموزانی که در زمینه ی داستان نویسی استعداد دارند .
- آموزش استفاده ی مناسب از زبان گفتاری و نوشتاری.
- پرورش قدرت تخیّل و تفکّر دانش آموزان .
- علاقه مندکردن دانش آموزان  به شعر.                 

- ایجاد تنوّع  بیش تر درکلاس .
- آشنایی دانش آموزان با شاعران به خصوص شاعران معاصری که برای این گروه سنّی شعر سروده اند .
این مرحله با دو روش قابل اجرا است :
معلّم داستانی کوتاه و ناتمام برای دانش آموزان می خواند و ازآن هامی خواهدکه پایان مناسبی برای این داستان ناتمام بنویسند و هم چنین عنوان مناسبی نیز برای داستان انتخاب نمایند. در این روش معلّم درباره ی زبان نوشتاری و گفتاری و تفاوت آن ها توضیح می دهد و ضرورت استفاده از این دو زبان را بیان می کند .
معلّم ، اشعار چهار پاره ای را که مورد علاقه ی دانش آموزان است انتخاب می کندو سپس بند اوّل شعر را کامل می خواند و بندهای بعدی را وقتی  به قافیه می رسد مکث می کند تا دانش آموزان قافیه ی آن را حدس بزنند ، تاپایان  شعر به همین روش خوانده می شود . این مرحله به صورت شفاهی اجرا می شود و شور و شعف خاصّی  بین دانش آموزان کلاس ایجادمی کند . این مرحله در دو جلسه قابل اجرا است .
 روش « بارش فکری »                            

یکی از مهارت های مورد نیاز ، برای مقابله با مشکلات و چالش ها است . این تفکّر ما را وادار می سازد که انگیزه­های آنی خود را بررسی و به تفکّر عادت کنیم . یکی از مهارت هایی که لازم است برای فراگیری « تفکّر نقّادانه »  به دانش آموزان آموزش داده شود ، استفاده از روش « بارش فکری » است . مهارت تفکّر نقّادانه آموختنی است و یک معلّم دلسوز می تواند با طرّاحی موضوعات مختلف و به کارگیری آن ها ، اصول اساسی این مهارت را به دانش آموزان یاد دهد .
روش بارش یا طوفان فکری ، یکی از روش های تقویت زمینه های بالقّوه ی خلّاقیّت است که سه محور اصلی دارد :
دانش و مهارت ها :                                                                                              
انگیزه ی درونی ؛
داشتن تفکّرخلاق .
لازم است که در تعریف بارش فکری به چند نکته ی اساسی اشاره شود . روش بارش فکری ، روشی گروهی است و درآن تلاش فکری و ذهنی به طور گروهی صورت می گیرد تا راه حلّی  به دست آید و راه هایی برای حلّ مسئله یا موضوع پیشنهاد شود ؛
این مهارت ، نوعی حمله ی ذهنی به موضوع مورد نظر است و طیّ آن ، شرایط ابراز نظریات افراد فراهم می گردد.
این مهارت دارای قوانین هفت گانه است که رعایت این قوانین بسیار لازم و ضروری است :
- عدم انتقاد ؛ زیرا که انتقاد و اعتراض به اندیشه های غلط یا صحیح افراد ، روند  فعالیّت را کند می کند و فکر آنان را به سوی انتقاد سوق می دهد و از تفکّر درباره­ی موضوع بازمی مانند.
- عدم قضاوت و ارزشیابی در مورد اندیشه و فکر اعضا ؛ درصورت رعایت نکردن این مورد ، وقت جلسه را تلف و فکر افراد منحرف می شود . در نتیجه ، فرصت تفکّر و بارش فکری کاهش می یابد .
- توجّه و استقبال از اندیشه ها و نظریات مختلف ؛ این کار باعث ایجاد اندیشه های خلّاق و پویایی فکرمی شود.
- ترکیب و تلفیق و تغییر اندیشه های دیگران ؛ این عمل باعث ایجاد نظریات جدید می شود و زمینه ی بازنگری نظریّات را فراهم می­ کند؛
- مورد توجّه قرارگرفتن افکار و نظریات تازه ؛

- حضور داوطلبانه ی افراد ؛ یعنی هر کس بامیل و علاقه و با توجّه به انگیزه ی درونی خود می تواند در این جلسات شرکت کنند.
- مشابه سازی نظرات : می توان نظریات نزدیک به هم را مشابه سازی نمود و اندیشه های تازه و بکری را تولید کرد . فعّالیّت افراد گروه با هدایت مسئول جلسه شروع می شود و افراد ، اندیشه های خود را بیان می کنند و منشی ، آن ها را ثبت می کند . در واقع فعّال­ ترین بخش این روش ، اجرا و هدایت جلسه است . زمان و طول جلسه نیز بین 20 تا 45 دقیقه است .
تشکیلات جلسه ی بارش مغزی عبارت اند از:
-رئیس گروه ؛ دونفر ؛ منشی (یک یا چند نفر) ؛ اعضای شرکت کننده (که می توان از ده نفر به بالا متغیِّر باشد ) ؛ مشاهده کنندگان .
در الگوی تدریس بارش فکری ، دانش ­آموزان با انگیزه ی زیاد درباره­ ی موضوعی که مطرح شده است ، می اندیشند و پیشنهاد می دهند . همه ی گروه های شرکت کننده ، باید از این واقعیّت آگاه باشند که کمیّت  پیشنهادها امری مهم است .
دانش آموزان باید ابتدا با قواعد جلساتِ بارش فکری آشنا شوند و سرگروه نیز اعضا را به رعایت قواعد ملزم کند . هنگام اجرای الگوی تدریس بارش فکری ، ایده ها باید طبقه بندی شوند و تا جایی که ممکن است توسّط دانش آموزان در فعّالیّت ها به کارگرفته شوند .
- تمامی ایده ها به استثنای شوخی های آشکار ، باید پذیرفته شوند .
- انتقادممنوع است. 

- هرچه ایده ها بیش تر باشد ، بهتر است ، (کمیّت به ایجاد کیفیّت می انجامد).
- اعضای گروه باید ایده های جدید بسازند.
در تجزیه و تحلیل نهایی ، هیچ ایده ای به شخص خاصّی تعلّق ندارد .  بنابراین اعضای گروه باید به بیان ایده ها تشویق شوند.
کمیّت مهم تر از کیفیّت است . امّا این امر نباید دلیلی بر رها سازی اعضای گروه از انجام تفکّر خلّاقانه و هوشمندانه باشد.
الگوی تدریس بارش فکری ، نوعی حمله ی ذهنی به موضوع است که طیّ آن ، شرایطی ایجاد می شود تا دانش آموزان فی البداهه نظر خود را ابراز دارند . در جریان بارش فکری ، هرگونه انتقاد یا اعتراض ، روند فعالیّت را کند می کند و فکر افراد را به جای تفکّر در موضوع به سوی انتقاد سوق می دهد .
مراحل اجرای الگوی تدریس بارش فکری :
- مرحله ­ی اوّل : طرح موضوع
- مرحله­ ی دوم : گروه سازی وشرح قوانین .
- مرحله­ی سوم : بارش ایده ها .
اصلی ترین و فعّال ترین مرحله ی این الگو ، تولید اندیشه و خلّاقیّت ( بارش ایده ها ) است. معلّم به دانش آموزان می گوید : « با توجّه به این که از قبل تا حدودی با مسئله آشنا هستید ، بهتر است هریک از گروه ها ، افکار و راه حل های خود را ارائه دهند .» برای ارائه ی راه حل های خوب ، باید مسئله ی داده شده در گروه بررسی و ایده های همه ی افراد یادداشت شود.

بارش ایده ها : تمرکزدانش آموزان روی بروز ایده ها و تأکید معلّم  به بیان تمامی ایده ها و کمیت پیشنهادها .
-مرحله ی چهارم : طبقه بندی ایده ها .
معلّم از گروه ها می خواهد ، ایده های خود را روی تابلو بنویسند و چنان چه هریک از گروه ها ایده های دیگری دارند ، می توانند به آن ها بیفزایند . سرگروه ها می توانند نظرات و ایده های تکراری را حذف کنند .

گروه ها باید نظارت اصلی  و خلّاق را بررسی ، و درصورت نیاز آن ها را اصلاح و سپس طبقه بندی کنند.
طبقه بندی ایده ها : دسته بندی ایده ها و تنظیم آن ها به ترتیب اولویّت و حذف نظرات مشابه و نامناسب.
-مرحله ی پنجم : ارزشیابی ایده ها .
در مرحله ی سوم تعداد زیادی طرح و ایده به دست آمده و در مرحله ی چهارم ، این طرح ها پالایش و نظرات باقی مانده طبقه بندی شدند. در این مرحله ، ایده های گروه های گوناگون بررسی و درباره ی مجموعه ی ایده ها اظهار نظر می شود .  بهتر است برای  موفّقیّت بیش تر در این کار ، ایده را از نظر میزان اهمیّت درجه بندی کنیم . برای مثال ، ایده های پر اهمّیّت را با درجه ی عالی و ایده های کم اهمّیّت را با درجه ضعیف نشان می دهیم .
درصورت کمبود وقت ، معلّم می تواند به صورت تصادفی ایده های یکی از گروه ها را بررسی کند .